Ốc bươu vàng (Pomacea canaliculata), là loại ốc thuộc họ Ampullariidae, lớp Chân bụng (Gastropoda), ngành Thân mềm (Mollusca), có nguồn gốc Trung và Nam Mỹ. Ốc được du nhập vào Việt Nam trong những năm 1985-1988 để chăn nuôi làm thức ăn, nhưng đã thoát ra tự nhiên và trở thành một trong những sinh vật gây hại nghiêm trọng nhất cho nền nông nghiệp Việt Nam.
Ốc bươu vàng là loài sinh vật ngoại lai xâm hại, là đối tượng ăn thực vật, thức ăn ưa thích là xà lách, mạ non, rau muống… đặc biệt là mạ dưới 3 tuần tuổi có thể bị ốc cắn ngang thân gây thiệt hại trên đồng ruộng, khi ốc bươu vàng phát triển ở mật độ cao có thể làm ruộng mất trắng.
Các nghiên cứu cho thấy, với mật độ 1 cá thể ốc bươu vàng kích thước 2-3 cm trên 1 m2 gây hại trong giai đoạn lúa 3-20 ngày sau gieo sẽ làm giảm 15-20% năng suất lúa, nếu mật độ 6-10 con ốc /m2 thì ruộng lúa sạ sẽ mất trắng sau 1 ngày đêm.
Ốc có thể sống dưới nước hay trên cạn nhờ có khe mang và cơ quan giống phổi. Chúng có thể sống nhiều tháng trong điều kiện khô hạn và cũng có thể tồn tại trong môi trường ô nhiễm, thiếu oxy nhờ có ống thở.
Ốc có tốc độ sinh sản rất nhanh, chúng đẻ trứng thành từng ổ, mỗi ổ khoảng 200-300 trứng, mỗi chu kỳ đẻ của chúng khoảng 10-12 ổ, sau 7-15 ngày, trứng sẽ nở thành ốc non. Vòng đời ốc trung bình là 60 ngày và ốc có thể sống đến 4 - 6 năm.
Ốc bươu vàng là một trong những đối tượng dịch hại nguy hiểm, khó phòng trừ. Để hạn chế tác hại của chúng cần tiến hành một số biện pháp phòng trừ tổng hợp như:
Làm đất kỹ bằng phẳng, tránh để những khu vực trũng nước trên ruộng; Bắt ốc và ổ trứng bằng tay vào sáng sớm hoặc chiều mát. Nên bắt ốc sớm và liên tục từ lúc gieo sạ đến 2, 3 tuần sau; Có thể sử dụng thức ăn như lá khoai, rau muống... dẫn dụ ốc tập trung đến ăn để dễ thu gom.
Đánh rãnh thoát nước (25x5 cm) cách nhau 10-15m trên ruộng để ốc đến sống tập trung trong rảnh tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu gom bằng tay; Đặt lưới, phên tre chặn mương nước vào ruộng, ngăn ốc xâm nhập và bắt ốc dễ dàng. Nên đặt lưới sớm ngay từ đầu vụ đến khi thu hoạch; Cắm các cọc tre, sậy ở những chỗ ngập nước, mương kênh tưới để thu hút ốc đến đẻ trứng và thu gom.
Thả vịt vào ruộng lúa ăn ốc non và trứng ốc, thu lượm ốc bươu vàng trưởng thành để làm thức ăn cho cá, vịt; Ở nhiều nơi bà con dùng cây xương rồng, cành lá đu đủ, lá thầu dầu, lá mướp, xơ mít, thân lá khoai mì… chặt thả xuống nước, nhựa cây dẫn dụ ốc làm ốc nổi lên mực nước giúp thu nhặt ốc dễ dàng hơn.
Dùng vôi tuy tốn công nhưng rất hiệu quả trừ ốc bươu vàng ngoài ra còn giúp cải tạo đất, liều dùng 500 kg/ha. Có thể xử lý vôi kết hợp với bón lót lân vào giai đoạn chuẩn bị ruộng....; Cho nước vào ruộng sớm (trước khi sạ) để nhử ốc trồi lên, sau đó tiến hành cày diệt ốc. Điều tiết chế độ nước bằng cách rút nước định kỳ, giữ mực nước thấp 2-3 cm nhằm hạn chế ốc di chuyển, phá hại. Ở nhiều nơi nông dân có kinh nghiệm không đưa nước vào ruộng sớm, chỉ giữ ruộng đủ ẩm, để hạn chế ốc bươu vàng di chuyển và gây hại.
Khi nào thì dùng thuốc ốc dạng hạt (bả mồi)
Trog điều kiện mật độ ốc thấp. Bả mồi dạng hạt được chế tạo dạng thức ăn có chứa thuốc diệt ốc, thuốc bao gồm chất dẫn dụ, chất diệt ốc và các nguyên liệu khác để ốc ăn. Nên bả mồi chỉ phù hợp với ruộng cạn nước. Hạt bả được chế tạo dạng viên để ốc ăn bả và chết, nên yêu cầu ruộng không bị ngập nước. Nếu bị ngập nước hiệu quả không cao, lúc này tác dụng của bả không còn mà chỉ còn tác dụng của thuốc trong bả rữa ra.
Khi nào thì dùng thuốc ốc dạng bột (phun, rải)
Trong điều kiện ruộng có nước, phun hoặc trộn cát rải thì bột sẽ phân tán tan vào nước nhanh hơn, đảm bảo tiêu diệt được ốc ở mật độ cao. Thuốc ốc dạng bột có thể phun, hoặc trộn cát, trộn phân bón để rải ruộng.
Sử dụng thuốc Blackcarb 700WP (Chết sạch ốc APHEAD) để phòng trừ ốc. Trước khi phun phải đảm bảo có ốc trên ruộng. Khi phun mực nước khoảng 3 - 5 cm là vừa. Sau phun tiếp tục giữ nước 1 -2 ngày để diệt hết ốc còn sót lại. Không phun khi ruộng không có bờ bao và mực nước trên ruộng quá sâu (trên 5 cm). Nên phun thuốc lúc chiều mát hay sáng sớm. Tuy nhiên theo kinh nghiệm phun chiều mát tốt hơn, vì ốc thường nổi lên và cắn phá mầm lúa vào lúc chiều và tối.
Pha gói 35 gam với bình phun 16-25 lít, phun ướt đều trên mặt ruộng. Phun khi trên ruộng xuất hiện ốc. Thuốc có thể trộn với cát, phân bón rải ruộng thay việc phun. Lưu ý: Để mua đúng sản phẩm chất lượng, trên nhãn mặt trước gói phải có logo Profesfar®
Biên soạn: Thạc sĩ. Phan Anh Thế (Profesfar Việt Nam)
