Bệnh đốm nâu hại lúa

Triệu chứng

Đốm nâu còn được gọi là đốm lá vừng hoặc bệnh Helminthosporiose hoặc bệnh cháy lá do nấm. Nấm tấn công cây trồng từ giai đoạn mạ đến giai đoạn ngâm sữa. Bệnh xuất hiện đầu tiên dưới dạng những chấm nhỏ màu nâu, sau trở thành hình trụ hoặc bầu dục đến hình tròn. (giống hạt vừng)

Các đốm có chiều rộng từ 0,5 đến 2,0 mm - hợp nhất lại tạo thành các mảng lớn. Sau đó một số đốm hợp lại và lá khô đi. Bệnh cũng xảy ra trên cổ bông, cổ gié, gié vết bệnh màu nâu nhìn giống bệnh đạo ôn.

Nguồn bệnh

Hạt giống nhiễm bệnh thường sẽ không nảy mầm, cây con chết và làm giảm chất lượng cũng như trọng lượng hạt. Lúa nhiễm bệnh đốm nâu có thể giảm 50% năng suất trong trường hợp nghiêm trọng.

Hạt giống bị nhiễm bệnh là nguồn lây nhiễm sơ cấp phổ biến nhất. Loại nấm này cũng tồn tại trên vật chủ phụ. Nấm có thể tồn tại trong hạt hơn 4 năm. Hạt giống bị nhiễm bệnh, lúa tự nhiên, tàn dư lúa bị nhiễm bệnh và một số cỏ dại là những nguồn lây nhiễm chính trên đồng ruộng. Hạt giống bị nhiễm bệnh sẽ tạo ra cây con bị nhiễm bệnh. Nấm có thể lây lan từ cây này sang cây khác và trên đồng ruộng bằng bào tử trong không khí.
 
Bệnh hay gặp ở đất thiếu dinh dưỡng, đất không bị úng nhưng hiếm gặp trên lúa trồng trên đất màu mỡ. Đất bất thường, thiếu các yếu tố dinh dưỡng hoặc đất ở trạng thái suy giảm nhiều, tích tụ chất độc hại tạo điều kiện cho bệnh phát triển.

Tác nhân gây bệnh

• Helminthosporium oryzae
• Đồng nghĩa: Drechslera oryzae 
• Giai đoạn hữu tính : Cochliobolus miyabeanus 

Nấm gây bệnh xảy ra ở hai trạng thái hoặc giai đoạn. Đây là giai đoạn vô tính, được gọi là giai đoạn biến dạng hoặc giai đoạn không hoàn hảo và giai đoạn hữu tính, được gọi là giai đoạn teleomorph hoặc giai đoạn hoàn hảo.

Cấu trúc của hạch nấm bao gồm các thảm sợi nấm màu đen mượt được tạo thành từ các sợi nấm phủ và các bào tử dựng đứng. Các sợi nấm rất có đường kính từ 8-15 µm trở lên.

Các bào tử phát sinh dưới dạng các nhánh bên của sợi nấm. Bào tử vô tính không di động (condia) có kích thước 35-170 x 11-17 µm. Conidia điển hình hơi cong, rộng nhất ở giữa và thon dần về phía đỉnh hình bán cầu, nơi chiều rộng của chúng xấp xỉ một nửa chiều rộng trung bình. Conidia trưởng thành có màu nâu với thành ngoại vi mỏng vừa phải.

Các điều kiện thuận lợi

• Nhiệt độ 25-30°C
• Độ ẩm 80%
• Bón thừa đạm
• Mưa kéo dài hoặc sương ướt trên 8 giờ

 Kiểm soát bệnh đốm nâu

•  Vì bệnh lây truyền qua hạt giống, hãy sử dụng hạt giống không có bệnh.
• Thu dọn tàn dư cây trồng, cỏ dại trên ruộng và quanh bờ ruộng
• Sử dụng giống kháng bệnh là biện pháp kiểm soát kinh tế nhất.
• Cung cấp dinh dưỡng hợp lý để cây phát triển tối ưu và giảm stress nước là những yếu tố quan trọng nhất trong việc kiểm soát bệnh đốm nâu. Bệnh này hiếm khi được phát hiện ở đất lúa màu mỡ.
• Những loại đất được biết là có hàm lượng silicon hữu dụng thấp cho cây trồng nên được bổ sung xỉ canxi silicat trước khi trồng và đồng ruộng phải được tưới nước tốt để tránh căng thẳng về nước.

Biện pháp hóa học

Biên soạn: Thạc sĩ. Phan Anh Thế